Obok kawiarni „Zdrojowej” od 2003 roku stoi kolejny pomnik upamiętniający czasy wojny. Pomnik Męczeństwa powstał z inicjatywy Anny Rudzińskiej. Został on sfinansowany przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie, rodziny zamordowanych oraz część społeczeństwa Rabki. Pomnik poświęcony został żołnierzom Służby Zwycięstwu Polski – Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej i cywilom poległym i zamordowanym przez okupantów hitlerowskich w latach 1939 – 1945.
Autorem projektu jest Leszek Zachara
Na pomniku zostali upamiętnieni: Stanisław Dyboś „Dąbek”, Stanisław Goebel „Szyna”, Maria Goebel „Lotos”, Tadeusz Kumer „Nabój”, Władysław Baran „Baca”, Irena Baran „Młoda”, Stefania Baran „Tola”, Antoni Czyszczoń, Marian Egiert „Prąd”, Jan Głuszyński „Lekarz”, Jan Kroczek „Trznadel”, Michał Kościelniak „Jasion”, Stefan Kandys „Marcin”, Jacek Kaden „Park”, Anna Kaznowska, Franciszek Luberda „Wieża” Genowefa Mlekodaj, Stanisław Nawara „Śliwa”, Marian Niżnik „Wysoki”, Jerzy Przywara – kapelan „Jerzy”, Jan Perucki „Gwóźdź”, Aniela Rypel, Andrzej Rokita „Piła”, Jan Sochacki „Mars”, Czesław Stolarczyk „Czerski”, Irena Szczuka „Dalia”, Stanisław Wrzołek „Jastrząb”, Stefan Jerzyk „Rygiel”. Pomnik jest hołdem dla wszystkich Rabczan zamordowanych podczas II wojny światowej.
Mimo kontrowersji w środowisku kombatantów, rabczańscy radni na mocy uchwały zaaprobowali pomysł budowy na deptaku przy kawiarni Zdrojowej w Rabce pomnika męczeństwa. Obelisk ten zostanie poświecony Członkom Ruchu Oporu (1939-1945) Związku Walki Zdrojowej - Armii Krajowej.
Rabka. Pomnik na deptaku. Dla „zapomnianych” bohaterów. Gazeta Krakowska 4 lipca 2002 r.
Pomnik, który powstanie, będzie z granitu o wysokości 2,5 m. Początkowo wykonanie projektu zlecono krakowskim artystom. Teodorze Stasiak i jej synowi Wieńczysławowi. Zlecenie nie doszło jednak do skutku. – Cały rok mnie zwodzili, zachęcali, a jak przyszło co do czego, to zmienili zdanie. Ja podejrzewam że chodzi o kwestie finansowe. A ja przecież jestem skromną emerytką i mogę zapłacić, jak już zdobędziemy fundusze - tłumaczy Anna Rudzińska inicjatorka budowy pomnika, córka Tadeusz Kummera – dowódcy plutonu działającego w okolicach Rabki i żołnierzem ZWZ AK, odznaczonego przez komisję likwidacyjną dla spraw AK Krzyżem Walecznym, oraz Brązowym Krzyżem z Mieczami - Autorem nowego projektu jest rabczański plastyk Leszek Zachara. Nad obeliskiem zostanie umieszczony orzeł w locie z brązu. Poniżej napis ZWZ AK oraz Krzyż Walecznych, symbolizujący jak tłumaczą inicjatorzy przedsięwzięcia, honor oddany bohaterom. Na monumencie zostanie umieszczona tablica z nazwiskami 66 działaczy ruchu oporu walczących w okolicach Rabki, a zamordowanych przez hitlerowców.
W Rabce na cmentarzu parafialnym stoi już pomnik ofiar Oświęcimia, natomiast na wprost muszli koncertowej obelisk żołnierzy AK z oddziału partyzanckie Adama . Początkowo proponowano, aby do obelisku żołnierzy AK dołączyć jedynie tablicę z nazwiskami poległych . Niestety ci, którym będzie już wkrótce budowany pomnik, nie dożyli czasów AK i zostali zamordowani jako żołnierze Związku Walki Zbrojnej, dlatego pomysł ten w środowisku kombatantów wywołał wiele kontrowersji. – Nie rozumiem takiej postawy- mówi Anna Rudzińska . – Historia jest taka, że ci polegli należeli do ZWZ, ale zostali zamordowani albo siedzieli do 1942 r. w więzieniu i nie dożyli czasu powstania AK. Z partyzantów z oddziału Adama zrobiono bohaterów, a o nich nikt nie pamięta. A tak przecież nie można! To jest jeden przedział historii. Nie można dzielić bohaterów na mniejszych i większych. To wstyd i skandal! Minęło 57 lat, a oni nie są wywołani nawet do apelu podczas kombatanckich uroczystości.
Podczas sesji burmistrz Józef Skawiańczyk odczytał list od Kazimierza Romańskiego – członka oddziału partyzanckiego „Adama”, który z powodu pobytu w szpitalu nie mógł uczestniczyć w sesji, a który miał również wiele zastrzeżeń do tej inicjatywy.- Pomnik ten byłby uzupełnieniem stojącego na cmentarzu parafialnym pomnika Oświęcimiaków oraz obelisku żołnierzy „Adama” na cmentarzu komunalnym na Zabroni.
Radni nie przychylali się jednak do tej propozycji, ponieważ Stowarzyszenie zgromadziło już całą, niezbędną do jego postawienia na deptaku dokumentację, w całości także sfinansuje także przedsięwzięcie. Jak zapewnia Anna Rudzińska, jeżeli uda się zebrać pieniądze, pomnik zostanie postawiony jesienią.
Lista osób upamiętnionych na pomniku
By ocalić ich pamięć Pomnik żołnierzy Związku Walki Zbrojnej
Dziennik Polski Podhalański Nr 216 z dnia 16 września 2003
Po dwóch latach przygotowań w Rabce odbyło się uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika męczeństwa żołnierzy Związku Walki Zbrojnej AK poległych i zamordowanych za ojczyznę w latach 1939-1945. W uroczystości udział wzięli: rodziny poległych, liczne organizacje oraz szkoły wraz z pocztami sztandarowymi i rabczanie. Niestety, nie dojechał sekretarz generalny Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa minister Andrzej Przewoźnik, od samego początku bardzo wspierający komitet budowy pomnika, gdyż w drodze jadąc do Rabki uległ wypadkowi.
Szczególnie gorąco witam rodziny, których krewni polegli i zostali zamordowani w walce za ojczyznę - mówiła Anna Rudzińska. - Pomnik poświęcony jest osobom, które już nie żyły w 1942. Zginęli oni w samotności, cierpieniu często wywiezieni do Oświęcimia i więzieni za to, że walczyli za wolną Polskę.
Przypomnijmy, jesienią 2001 roku na terenie uzdrowiska zawiązał się społeczny komitet budowy pomnika poświęconego członkom ruchu oporu (1939 - 1945) Związku Walki Zbrojnej - AK. W połowie ubiegłego roku przekształcił się on w Stowarzyszenie Rodzin ZWZ AK. Anna Rudzińska, główna sprawczyni powstania komitetu, zaangażowała się osobiście w budowę pomnika ze względu na pamięć swego ojca Tadeusza Kumera, dowódcy plutonu działającego w okolicach Rabki i żołnierza ZWZ AK odznaczonego przez Armię Krajową Krzyżem Walecznych i Brązowym Krzyżem Zasługi. Wzniesiony pomnik ma upamiętniać 66 członków Związku Walki Zbrojnej walczących w okolicach uzdrowiska. Początkowo pojawiła się propozycja, by tablica z nazwiskami poległych była dołączona do stojącego już obelisku żołnierzy AK. Jednak ci, których pamięć zamierzano zachować dla potomnych, nie dożyli czasów AK i zostali zamordowani jako żołnierze ZWZ. Przez niemalże dwa lata w komitecie z dużym poświęceniem działały wnuczki poległego Tadeusza Kumera: Teresa Madej i Irena Buksa oraz Maciej Wieczorkowski. - Dużego wsparcia i to nie tylko finansowego od samego początku udzielał nam minister Andrzej Przewoźnik - mówiła Anna Rudzińska. - Bardzo zaangażował się on w budowę naszego pomnika.
Stojący przy rabczańskim deptaku pomnik ma ok. 2,4 metra wysokości. Jego projekt całkowicie za darmo wykonał znamy rabczański plastyk Leszek Zachara. Na smukłym obelisku znajduje się okrągły otwór, a w nim krzyż walecznych. Na szczycie pomnika siadł orzeł. - Przyleciał oznajmić wolność i demokrację - wyjaśniała Anna Rudzińska. - Piękną rzeźbę wykonał plastyk Andrzej Szczepanic. Na pomniku umieszczono nazwiska 28 osób, czyli, niestety, nie wszystkich, których na liście miał komitet. Stało się tak jednak z dwóch powodów. Po pierwsze nie wszyscy żołnierze ZWZ mają rodziny, które mogłyby wyrazić zgodę, ze względu na ustawę o ochronie danych osobowych, na umieszczenie ich nazwisk, a po drugie cześć rodzin nie wyraziła takowej zgody. Jednak, pomimo to, nazwiska wszystkich 66 żołnierzy odczytano na apelu poległych. - Uroczysta msza od tej pory będzie odbywać się corocznie w kościółku - muzeum, który obiecał udostępniać nam dyrektor muzeum Jan Fudala - mówiła Anna Rudzińska.
Pomnik pod swą opieką ma rabczańskie Gimnazjum nr 1 noszące imię Obrońców Poczty Gdańskiej. Niedzielne uroczystości uświetnił występ kapeli Kuby Rusieckiego oraz piosenki partyzanckie w wykonaniu młodych rabczanek. (BES)
